مراسم پیر شالیار یکی از مهم‌ترین و زیباترین جشنواره‌های فرهنگی در منطقه اورامانات کردستان ایران است. این جشن یادآور مراسم عروسی یک شخصیت مذهبی به نام پیر شالیار می‌باشد و ریشه عمیقی در تاریخ و اعتقادات متنوع این منطقه دارد.

از لینک مقابل، میتوانید برنامه زمانی تورهای طبیعت گردی داخلی نارون را بررسی کنید و تور کردستان، جزو یکی از پرطرفدارترین تورهای داخلی نارون به شمار می رود. در این مقاله از مجله گردشگری نارون، به بررسی آیین پیر شالیار کردستان می‌پردازیم.

پیرشالیار کیست؟

مراسم پیر شالیار سابقه‌ای بیش از هزار سال دارد و هر ساله با حضور مردم محلی و گردشگران برگزار می‌شود. در سال ۱۴۰۰، این جشن به عنوان یکی از آثار جهانی یونسکو به رسمیت شناخته شد، که اهمیت فرهنگی و تاریخی آن را نمایان می‌سازد.

پیر شالیار به عنوان شخصیتی مذهبی و فرهنگی شناخته می‌شود و مردم او را به عنوان واسطه‌ای بین خود و خداوند می‌دانند. روایت‌های مختلفی درباره ریشه‌های او وجود دارد؛ برخی او را از نسل زرتشتیان و برخی دیگر از نسل امام صادق می‌دانند.

پیر شالیار با نام“سید مصطفی عریضی” که اهل اورامانات بود،مدتی نزد عبدالقادر گیلانی به تزکیه نفس پرداخت. مدت زمانی که پیر شالیار در هورامان زندگی می‌کرد، این منطقه به سرزمین عرفان تبدیل شد و مردم احترام و ارادت بسیار زیادی نسبت به او پیدا کردند.

زمان برگزاری مراسم پیر شالیار

مراسم پیر شالیار در دو نوبت در سال برگزار می‌شود، که نوبت اصلی آن معمولاً ۴۵ روز بعد از شروع زمستان و در نیمه بهمن به مدت سه روز برگزار میشود و و مراسم بعدی در میانه بهار جشن گرفته می‌شود. این زمان به عنوان فرصتی مناسب برای گردهمایی جماعت‌های مختلف و نمایش توانمندی‌های فرهنگی و هنری انتخاب شده است.

آداب و رسوم خاص پیر شالیار

در ادامه، به بررسی آداب و رسوم مراسم پیر شالیار خواهیم پرداخت. این مراسم شامل مراحل مختلفی است که هرکدام از آنها نمایانگر فرهنگ غنی و تاریخ عمیق منطقه کردستان هستند. از آغاز جشن پیر شالیار با توزیع گردو میان مردم گرفته تا غذاهای سنتی مانند “ولوشین”، موسیقی و رقص‌های محلی که جزء جدانشدنی این آیین هستند، و نیز شب نیشت که در آن اهالی پیر شالیار جمع می‌شوند، تا راز و نیاز در آرامگاه پیر شالیار و آیین “تربه” که آخرین مراسم این جشن است. در این مقاله به تفصیل هر یک از این موارد را بررسی خواهیم کرد.

آغاز جشن پیر شالیار

مراسم با توزیع گردو میان مردم آغاز می‌شود، که نمادی از برکت و خوشی است. روز آغاز جشن را متولی پیر شالیار با تقسیم گردوهای درخت وقفی خانه او بین اهالی اورامانات و روستاهای اطراف تعیین می‌کند که معمولا بین ۱۱ تا ۱۵ بهمن ماه می‌شود. قدم بعدی اجرای کودکان در یک فعالیت ویژه به نام «کلاوروچن» شرکت کرده و به جمع‌آوری خوراکی‌ها می‌پردازند.

ولوشین؛ غذای سنتی پیرشالیار کردستان

مردمان این دیار حدود ۷۰ تا ۸۰ راس قربانی میکنند و با آن غذایی به نام آش ولوشین تهیه و میان شرکت‌کنندگان توزیع می‌گردد. این غذا تنها یکی از نمادهای میهمان‌نوازی و همبستگی در فرهنگ کردهاست.

موسیقی و رقص در آیین پیر شالیار

موسیقی و رقص‌های محلی جزء جدانشدنی این جشن هستند. با استفاده از سازهای سنتی مانند دف، فضای مراسم زنده و شاداب می‌شود و شرکت‌کنندگان را در شادی این جشن سهیم می‌کند.

شب نیشت پیر شالیار

بعد از مراسم دف زنی، اهالی در خانه پیرشالیار جمع می‌شوند و ذکر و تهلیله و شعر می خوانند نام این شب نیشت است.

راز و نیاز در آرامگاه پیر شالیار

در نهایت روز جمعه مردم برای راز و نیاز راهی زیارتگاه پیرشالیار می‌شوند، به آرامگاه و درخت‌های اطراف آن دخیل می‌بندند و بعد از آن برای برگزاری مراسم نماز جمعه راهی مسجد می‌شوند.

تربه، آخرین مراسم پیرشالیار

آیین تربه آخرین مراسم آیین پیرشالیار است. این آیین روز جمعه هفته بعد از مراسم اصلی اجرا می‌شود. برای این مراسم زنان روستا نانی محلی به نام گته مه ژگه می‌پزند. نان‌ها بین اهالی طایفه تقسیم میشود وبعد به راز و نیاز می‌پردازند.

سخن پایانی

مراسم پیر شالیار نه تنها جشن فرهنگ و سنت‌های محلی است، بلکه نماد هویت فرهنگی مردم کردستان به شمار می‌آید. این مراسم با پیوند دادن عناصر مذهبی و فرهنگی، فرصتی را برای معرفی فرهنگ غنی و جاذبه‌های گردشگری این منطقه به گردشگران ارائه می‌دهد. به همین دلیل، حفظ و تداوم این نوع مراسم می‌تواند به رونق گردشگری فرهنگی در ایران کمک شایانی کند. امیدواریم از مطالعه آیین پیر شالیار کردستان لذت برده باشید و با دیدگاه ارزشمند خود، نارون اکوتور را در ارائه محتواهای گردشگری مفید یاری نمایید.

منابع:

• افشار، م. (1395). “آیین‌های سنتی کردستان.” انتشارات دانشگاهی.
• بازرگان، ع. (1398). “فرهنگ و سنت‌های اورامانات.” نشریه فرهنگ و جامعه.
• نوروزی، س. (1400). “پیکرۀ فرهنگی و مذهبی منطقه هورامان.” تحقیقات فرهنگی.
• امامی، ف. (1397). “صبغه‌های مذهبی در فرهنگ منطقه‌ای ایران.” پژوهش‌های اجتماعی.
• یزدی، م. (1402). “جاذبه‌های گردشگری اصفهان و کردستان.” سفر و گردشگری.
• اسدی، ح. (1399). “نمادهای فرهنگی در مراسم‌های محلی.” مجله مطالعات فرهنگی.
• قاسمیان، ت. (1400). “آیین‌های ایرانی و تأثیرات آنها بر فرهنگ معاصر.” ماهنامه هنر و فرهنگ.
• حسینی، ن. (1396). “موعظه‌ها و داستان‌های مردمی در کردستان.” نشریه مردم‌نگاری.
• صفری، ک. (1401). “آثار ثبت جهانی یونسکو در ایران.” انتشارات علمی.
• خوشرو، ط. (1394). “زبان و ادبیات کردی در مراسم‌های محلی.” فصلنامه زبان‌شناسی.