در طول قرون، مدینه‌های مغرب به نمادهایی از تاریخ، فرهنگ و تجارت شمال آفریقا تبدیل شده‌اند. این شهرهای محصور که از دوران قرون وسطی مرکز تجارت، فرهنگ و زندگی روزمره بوده‌اند، تنها بقایای تاریخی نیستند، بلکه مراکزی زنده و پویا هستند که همچنان هویت منطقه را شکل می‌دهند. اگرچه مدینه‌ها در سواحل شمال آفریقا و درون سرزمین پراکنده‌اند، اما معدود مدینه‌هایی هستند که مانند مدینه تونس به‌خوبی حفظ شده‌اند. این مدینه که در قرن هفتم تأسیس شده است، شهری کوچک و محصور است که نمایی جذاب از گذشته غنی کشور تونس را ارائه می‌دهد و شاهدی زنده از میراث پایدار تجارت، صنعتگری و تبادل هنری است.

مدینه تونس که در سال 1979 به‌عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد، یکی از بهترین نمونه‌های باقی‌مانده از یک شهر عربی-اسلامی در مغرب است. خیابان‌های آن پر از کوچه‌های باریک و بازارهای شلوغ است، جایی که تاجران و صنعتگران همچنان به تجارت و هنر خود مشغولند، همان‌طور که قرن‌ها پیش انجام می‌دادند. این بازارهای قدیمی که بخش مهمی از زندگی تونسی‌ها هستند، نه تنها محلی برای کسب‌وکار، بلکه نقطه‌ای برای دیدار و ارتباط جامعه به شمار می‌روند.

مدینه نمایانگر تلاقی صنایع دستی محلی و تجارت جهانی است، زیرا بازرگانان مدت‌هاست که کالاهای ساخته‌شده در مدینه را به گوشه و کنار جهان صادر می‌کنند. این شهر جزو مقاصد تور تونس نارون است و یکی از واجبات سفر به تونس می باشد.

میراث پایدار تجارت و صنعتگری

مدینه تونس نه تنها گواهی بر تاریخ غنی تجارت است، بلکه به هنرهایی که در دل این دیوارها شکوفا شده‌اند نیز اشاره دارد. در طول تاریخ، مدینه مرکزی برای صنعتگران بوده است که در انواع مختلف صنایع دستی از جمله کارهای فلزی پیچیده، حکاکی چوب، بافت پارچه و سفالگری تخصص داشتند. بازارهای سنتی مانند بازار العطارین و بازار البسطینه همچنان کالاهای با دست ساخته‌شده با دقت و ظرافت می‌فروشند که قرن‌هاست خریداران از سرتاسر جهان را جذب کرده‌اند.

در قرن نوزدهم، زیبایی بی‌زمان مدینه توجه نقاشان اورینتالیست را جلب کرد که به دنبال ثبت جوهر آن بر روی بوم بودند. این هنرمندان که به‌وسیله رمز و راز و تاریخ غنی مدینه جذب شده بودند، آثاری خلق کردند که صحنه‌های زندگی در مدینه را به تصویر می‌کشید.

از دروازه‌های مدینه، وارد دنیایی می‌شوید که هر گوشه‌اش چیزی جدید برای کشف دارد. یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های مدینه تونس، مسجد زیتونه است. این مسجد که قدمتی بیش از هزار سال دارد، نه تنها یک مکان مذهبی، بلکه نماد فرهنگ اسلامی و معماری باستانی تونس است. در داخل این مسجد، شما می‌توانید آرامش را تجربه کنید و به ستون‌های باشکوه و گنبدهای زیبا نگاهی بیندازید. مسجد زیتونه یکی از بزرگ‌ترین مساجد تونس است و محل تجمع علمای دینی و فکری در تاریخ این سرزمین بوده است.

اما مدینه تونس تنها به بناهای مذهبی محدود نمی‌شود. بازارهای رنگارنگ آن، به‌ویژه بازارهای دست‌ساز و صنایع دستی، یکی از جاهای دیدنی تونس و جاذبه های این شهر هستند. از قالی‌های دستباف و گلدوزی‌های زیبا گرفته تا جواهرات سنتی و لوازم چرمی، همه‌چیز در این بازارها به‌دقت و عشق ساخته شده است. می‌توانید ساعت‌ها در این بازارها گم شوید، از بین مغازه‌های کوچک عبور کنید و با فروشندگان محلی به گفت‌وگو بنشینید. این بازارها تنها یک خرید نیستند؛ آن‌ها یک تجربه فرهنگی هستند.

آشنایی با مدینه تونس و اماکن دیدنی آن

مدینه تونس تقریباً 300 هکتار وسعت دارد و به چندین محله تقسیم شده است. مهم‌ترین نقاط مدینه در خیابان‌هایی قرار دارند که از مسجد زیتونه با مناره مربع و خاص به سبک آل موحدین، به بیرون پراکنده می‌شوند. این مسجد از تمام دروازه‌ها (باب‌ها) که به مدینه وارد می‌شوند قابل دسترسی است، اما بیشتر بازدیدکنندگان از باب البحر در حاشیه غربی مرکز شهر شروع می‌کنند، از خیابان‌های «Rue de la Kasbah» یا «Rue Jamaa Ezzitouna» عبور کرده و به سمت غرب حرکت می‌کنند.

سپس می‌توانند از محله ال حافظیه با خانه‌های بزرگ و حیاط‌دار (دارها) بازدید کنند، قلب مدینه با بازارها، مدارس قرآنی (مدارس دینی)، مساجد و زاویه‌ها (مقبره‌ها) را کشف کنند و سپس از محله مسکونی توربت البی که در آن مساجد و مقبره‌های دوره عثمانی و حمام‌های محلی و برخی از دارهای زیبا قرار دارد، خارج شوند. اگرچه ورود غیرمسلمانان به مساجد در تونس ممنوع است، اما معمولاً می‌توان به زاویه‌ها، دارها و مدارس دینی وارد شد تا حیاط‌های داخلی آنها که با کاشی‌های رنگارنگ و گچ‌کاری‌های تزئینی ظریف مزین شده‌اند، را تماشا کرد.

خیابان «سیدی بن عروس»

این خیابان که به نام یک عارف و استاد قرن سیزدهم نام‌گذاری شده است، از شمال مسجد زیتونه شروع می‌شود و به خیابان Rue du Pacha در Place de La Hafsia می‌پیوندد. هنگام قدم زدن در طول این خیابان، دوربین خود را آماده داشته باشید، زیرا درب‌های حکاکی‌شده و رنگارنگ که به خیابان باز می‌شوند، تصاویری جذاب برای شبکه‌های اجتماعی فراهم می‌آورند.

در نزدیکی خیابان Rue du Pacha، در محله ال حافظیه، مجموعه‌ای از دارها و زاویه‌ها قرار دارد که تحت نظارت انجمن حفاظت مدینه تونس مرمت شده‌اند. حتماً از دار لاسرام، یک عمارت بزرگ با کاشی‌کاری‌های زیبا از قرن نوزدهم که مقر این انجمن است، بازدید کنید و همچنین از دار المنستری که اکنون محل مرکز ملی هنرهای خوشنویسی است، دیدن کنید. این مرکز به تربیت متخصصان در هنر خوشنویسی عربی سنتی می‌پردازد.

بازار «سوق الششیه»

اگر از هر بازدیدکننده یا محلی بخواهید که بازار مورد علاقه خود در مدینه را معرفی کند، احتمالاً بازار سوق الششیه را به شما معرفی خواهند کرد. این بازار که در گوشه‌ای از خیابان سیدی بن عروس و خیابان Rue de la Kasbah قرار دارد، شامل دو گذرگاه پوشیده است که در دو طرف آن مغازه‌هایی با رنگ سبز نعنایی و تزئینات آینه‌ای، شیشه‌های رنگی و پنل‌های دیواری زینتی قرار دارند. این مغازه‌ها تنها یک محصول می‌فروشند – کلاه‌های سنتی ششیه، کلاه‌های قرمز خونین تونس.

در قرن هفدهم، زمانی که این بازار ساخته شد، سالانه یک میلیون ششیه در اینجا تولید می‌شد. امروز، حدود ده کارگاه تولیدی هنوز در این بازار مشغول به کار هستند و نسخه‌های سنتی ششیه تونس را به همراه کلاه‌های سفارشی در رنگ‌ها و سبک‌های مختلف تولید کرده و به سراسر جهان صادر می‌کنند. شما می‌توانید کارگران را حین کار تماشا کرده و یک کلاه به یادگار بخرید و در کافه چاوچین که بین تاجران و خریداران محلی محبوب است، یک فنجان چای یا نوشیدنی سرد میل کنید.

مغازه‌های اطراف نیز صنایع دستی و آنتیک‌های باکیفیت محلی می‌فروشند – به‌ویژه مغازه لبر بره که مجموعه خوبی از بابوش (دمپایی چرمی سنتی) دارد؛ گالری هنری کاندینسکی که کتاب‌های قدیمی، چاپ‌ها، نقاشی‌ها و اشیای هنری می‌فروشد؛ و اد دار که خانه‌ای سنتی است پر از فرش‌ها، پارچه‌ها، جواهرات و وسایل قدیمی که برای جمع‌آوری‌کنندگان جذاب است.

بازار «سوق العطارین»

از خیابان سیدی بن عروس، بینی خود را دنبال کنید و به بازار عطارها که در سایه مسجد زیتونه قرار دارد، بروید. این بازار که از قرن سیزدهم به‌جا مانده است، همچنان مغازه‌هایی را می‌بینید که عطرها و روغن‌های خوشبو می‌فروشند. هنگام بازدید از اینجا، حتماً به فندق العطارین که یک فندق مرمت‌شده است و یک رستوران در حیاط آن غذاهای سنتی با کیفیت خوب سرو می‌کند، سر بزنید.

طبقه بالای این فندق، بوتیک خانه هنرمند قرار دارد که صنایع دستی تونسی باکیفیت مانند بابوش‌ها، شال‌ها، سرامیک‌ها، لباس‌ها، عطرها، ظروف مسی، فرش‌ها و جواهرات می‌فروشد. مغازه‌های اطراف نیز فروشگاه‌های صنایع دستی قابل توجهی دارند که ارزش بازدید دارند.

خیابان «Rue des Librarires»

این خیابان که از میدان مقابل مسجد زیتونه قابل دسترسی است، خانه یکی از آخرین حمام‌های سنتی باقی‌مانده در مدینه، حمام ال کاچاشین مخصوص مردان است. نمای متمایز این حمام شامل ستون‌های رنگی قرمز و سبز و تزئینات سیاه و سفید بر روی یک طاق قوسی شکل است که دکوراسیونی چند قرنه را نشان می‌دهد و حضور یک حمام را تأیید می‌کند.

همچنین در این خیابان، مدرسه ال بشیة از قرن 18 قرار دارد که اکنون کارگاه‌های هنرمندان را در خود جای داده است، و یکی از بهترین رستوران‌های اقتصادی مدینه به نام دوکن که غذاهای خوشمزه با طعم فرانسوی سرو می‌کند.

«توربت البی»

مناطق شمالی و جنوبی مسجد زیتونه خانه مجموعه‌ای از بازارهای طاقی شکل هستند که به نام محصولاتی که به طور سنتی در آن‌ها فروخته شده‌اند نام‌گذاری شده‌اند. بازار سوق الاتاف (بازار پارچه)، سوق البرکه (بازار جواهرات) و سوق د لا لین (بازار پشم) از جمله جوی‌ترین و جذاب‌ترین بازارها هستند که با پرتوهای مه‌آلود نور خورشید روشن شده و در دو طرف آن‌ها کارگاه‌های سنتی قرار دارد.

در نزدیکی این بازارها، کافه‌ای محبوب به نام ام رابت قرار دارد که دکوراسیون داخلی آن الهام‌گرفته از فانتزی‌های شرقی است، جایی که مشتریان بر روی سکوی فرش‌پوش دراز کشیده و از نوشیدنی‌ها و تنقلات لذت می‌برند. پیشنهاد می‌شود در مسیر خود به محله مسکونی توربت البی، که نامش از مقبره ساخته‌شده عثمانی در قلب آن گرفته شده است، یک استراحت چای در این کافه داشته باشید.

در این محله، دو دار (عمارت) با اهمیت تاریخی و معماری قرار دارد: دار عثمان که برای یک دزد دریایی و سیاستمدار موفق در قرن 16 ساخته شده است و دار حسین که یک عمارت قرن 18 است و اکنون محل موسسه ملی میراث است.

مسجد زیتونه

یکی از برجسته‌ترین و مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی و مذهبی مدینه تونس، مسجد زیتونه است. این مسجد که در قلب مدینه قرار دارد، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مساجد تونس شناخته می‌شود. مسجد زیتونه در قرن هشتم میلادی تأسیس شده و نماد مهمی از معماری اسلامی در تونس است. گنبد باشکوه، ستون‌های مرمرین و صحن وسیع آن، همگی بیانگر عظمت این بنا هستند.

این مسجد نه تنها محل عبادت است، بلکه مرکز علمی و فکری تونس در دوران اسلامی بوده و هنوز هم به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مراکز دینی کشور شناخته می‌شود. بازدید از این مسجد به‌ویژه برای کسانی که به تاریخ اسلام و معماری اسلامی علاقه دارند، تجربه‌ای بی‌نظیر خواهد بود.

موزه باردو

در نزدیکی مدینه، موزه باردو یکی از مهم‌ترین موزه‌های تونس و شمال آفریقا قرار دارد. این موزه، که در گذشته کاخ پادشاهان تونس بوده، امروزه مجموعه‌ای از آثار باستانی، هنرهای اسلامی و رومی را به نمایش می‌گذارد. مشهورترین بخش موزه باردو، مجموعه موزاییک‌های رومی است که در جهان شناخته شده‌اند. این موزاییک‌ها که از دوران روم باستان به جا مانده‌اند، تصاویری زیبا و دقیق از زندگی روزمره مردم آن دوران را به تصویر می‌کشند. موزه باردو یکی از مقاصد ضروری برای کسانی است که علاقه‌مند به تاریخ باستان و هنر هستند.

دارالکتاب

دارالکتاب یا کتابخانه ملی تونس، یکی از مراکز فرهنگی مهم در این شهر است. این کتابخانه که مجموعه‌ای غنی از کتاب‌های قدیمی و نادر را در خود جای داده است، به‌ویژه برای علاقه‌مندان به کتاب و تاریخ‌نگاری جذاب است. در اینجا می‌توانید کتاب‌های خطی، نسخ قدیمی و منابع علمی که قدمتی چند صد ساله دارند، مشاهده کنید. دارالکتاب نه تنها یک مرکز علمی، بلکه مکانی است برای آرامش و گم شدن در دنیای کتاب‌ها.

حمام‌های عربی

حمام‌های عربی یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی مدینه تونس هستند. این حمام‌ها که به سبک سنتی ساخته شده‌اند، علاوه بر کاربرد بهداشتی، نقش اجتماعی و فرهنگی مهمی در زندگی مردم تونس ایفا می‌کردند. حمام‌های عربی در مدینه، با طراحی‌های زیبا و استفاده از سنگ‌های طبیعی، یکی از جذابیت‌های گردشگری در این منطقه هستند. بازدید از این حمام‌ها می‌تواند تجربه‌ای منحصر به فرد و آرامش‌بخش باشد.

قصر دارالبلدیه

قصر دارالبلدیه یا قصر شهر، که در مرکز مدینه قرار دارد، یکی از بناهای مهم در تاریخ تونس است. این قصر در دوران عثمانی‌ها ساخته شده و نقش مهمی در اداره شهر و مسائل دولتی ایفا می‌کرده است. معماری این قصر، با دیوارهای سنگی، حیاط‌های بزرگ و ایوان‌های تزئین‌شده، نمونه‌ای از معماری کلاسیک عثمانی است که هنوز هم می‌توان در آن نشانه‌هایی از قدرت و عظمت آن دوران را مشاهده کرد.

میدان باب جدید

میدان باب جدید یکی از نقاط مرکزی مدینه است که در آن می‌توانید فضای زندگی روزمره مردم تونس را تجربه کنید. این میدان که در گذشته محل تجمع کاروان‌ها و مسافران بود، امروز تبدیل به یکی از مراکز شلوغ و پر جنب‌وجوش مدینه شده است. در این میدان، کافه‌ها، رستوران‌ها و فروشگاه‌ها با ترکیب‌های مختلف از معماری قدیم و جدید قرار دارند که فضایی شاد و پرتحرک را ایجاد کرده‌اند.

ارزش جهانی استثنایی مدینه تونس: یک اثر تاریخی و فرهنگی بی‌نظیر

مدینه تونس، که در دشت‌های حاصلخیز شمال شرقی تونس واقع شده است، یک نماد برجسته تاریخی و فرهنگی است که میراثی عمیق و دیرینه دارد که به بیش از هزار سال پیش باز می‌گردد. این شهر که در سال 698 میلادی تأسیس شد، یکی از نخستین شهرهای عربی-اسلامی در مغرب است و به‌عنوان یک شاهد زنده از تقاطع معماری، برنامه‌ریزی شهری و تحولات اجتماعی-فرهنگی عمل کرده است.

طی قرون مختلف، تونس به پایتخت سلسله‌های تأثیرگذار مختلفی تبدیل شد، از جمله سلسله‌های امویان و حَفصیدها، و در دوران قرن دوازدهم تا شانزدهم میلادی به‌عنوان یکی از ثروتمندترین و قدرتمندترین شهرهای دنیای عرب شناخته می‌شد.

اهمیت معماری و فرهنگی

مدینه تونس به‌عنوان یک نمونه برجسته از یک شهر عربی-اسلامی شناخته می‌شود که به‌طور استثنایی حفظ شده است. شبکه پیچیده بازارها (سوق‌ها)، محله‌های مسکونی، بناهای یادبود و دروازه‌های شهری آن، طراحی شهری پیشرفته آن دوران را نشان می‌دهند. حفظ ساختار شهری و ویژگی‌های معماری آن، این شهر را به یکی از بهترین نمونه‌های حفظ‌شده از شهرهای اسلامی در جهان تبدیل کرده است.

تأثیرات فرهنگی متقابل

مدینه تونس نقش مهمی به‌عنوان یک نقطه ارتباط فرهنگی و تجاری بین مغرب، جنوب اروپا و شرق ایفا کرده است. این موقعیت موجب تبادل تأثیرات هنری و معماری در طول قرون مختلف شد، به‌ویژه در دوران اوج سلسله‌های امویان و حَفصیدها. ترکیب تأثیرات فرهنگی مختلف در طراحی بسیاری از بناهای شهر و فضاهای عمومی آن قابل مشاهده است.

گواهی بر تمدن افریقیه

به‌عنوان پایتخت سلسله‌های مختلف، مدینه تونس شاهد برجسته‌ای بر تمدن افریقیه (نام تاریخی منطقه تونس) است. این شهر به‌عنوان مرکز فعالیت‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی از قرن دهم میلادی به بعد تبدیل شد. بناهای تاریخی و طرح شهری مدینه اطلاعات ارزشمندی در مورد تاریخ این منطقه ارائه می‌دهند و دستاوردهای فرهنگی و شکوفایی سلسله‌هایی که روزگاری بر اینجا حکومت می‌کردند را به نمایش می‌گذارند.

حفظ یکپارچگی شهری

مدینه تونس همچنان نمونه‌ای برجسته از یک سکونتگاه انسانی است که یکپارچگی شهری خود را حفظ کرده است. ساختار شهری اصلی شهر، با خیابان‌های باریک، خانه‌های سنتی و بازارهای قدیمی، تا حد زیادی دست‌نخورده باقی‌مانده است، به‌ویژه با وجود تغییرات اجتماعی-اقتصادی در طول زمان. این شهر به‌طور کلی توانسته است که هویت تاریخی خود را حفظ کند و شاهدی بر تطور زندگی شهری در جهان اسلام باشد.

تمامیت (2009)

ویژگی‌هایی که ارزش جهانی استثنایی مدینه تونس را بیان می‌کنند، تنها به بناهای آن محدود نمی‌شود، بلکه ساختار شهری هماهنگ شهر نیز شامل می‌شود. حدود دقیق ملک ثبت‌شده باید مشخص شود.

در زمان ثبت، 50% از میراث ساخته‌شده تونس به‌عنوان در وضعیت نامناسب یا در حال ویرانی در نظر گرفته می‌شد. بناهای فردی و هم‌چنین انسجام مجموعه ساختار شهری هنوز تا حدی در برابر اثرات تغییرات اجتماعی-اقتصادی آسیب‌پذیر باقی‌مانده‌اند. یک منطقه حائل پیشنهاد شده است تا حفاظت از اطراف ملک به‌طور مؤثری انجام شود.

اصالت (2009)

مدینه تونس (با بخش مرکزی و دو حومه شمالی و جنوبی آن) ساختار شهری و مورفولوژی خود را بدون تغییرات عمده حفظ کرده است و ویژگی‌های معماری و سازه‌ای آن نیز دست‌نخورده باقی‌مانده‌اند. تأثیرات سازگاری با سبک‌های زندگی جدید و نیازهای آن‌ها نسبتاً اندک است و اقدامات مختلف ترمیم و یا بازسازی، تأثیری بر ارزش‌های درونی اصالت عملکردی و ساختاری آن نداشته‌اند، هرچند که بناها هنوز در برابر تغییرات انباشته شده در مواد و فنون ساخت و ساز آسیب‌پذیر هستند.

نیازهای حفاظت و مدیریت (2009)

مدینه تونس از فهرست ملی 88 بنای تاریخی بهره‌مند است. همچنین حفاظت ملی از 5 بنای تاریخی، 14 خیابان (از جمله 3 بازار) و یک میدان در آن به عمل آمده است. حفاظت از آن هم‌چنین با قانون 35-1994 در زمینه حفاظت از میراث باستانی و تاریخی و هنرهای سنتی تضمین شده است و طرح توسعه مدینه تونس نیز وجود دارد. مدینه تونس دارای ساختار حفاظت و مدیریت وابسته به موسسه میراث ملی و یک انجمن حفاظت برای مدینه است که به شهرداری تونس متصل است.

منطقه حائل پیشنهادی باید مورد بازبینی قرار گیرد تا حفاظت مؤثر از ملک با توجه به ارزش‌های آن و ادغام آن در زمینه محیطی تأمین شود. اقدامات قانونی برای اطمینان از مدیریت سایت و منطقه حائل آن باید مشخص شود.

سخن پایانی

مدینه تونس یک جاذبه تاریخی و فرهنگی است که با کوچه‌های باریک، بناهای تاریخی و بازارهای پرجنب‌وجوش خود، بازدیدکنندگان را به دوران گذشته می‌برد. این منطقه که به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شده، نمایانگر غنای فرهنگ اسلامی و شمال آفریقا است.

بازدید از مساجد قدیمی، بازارهای شلوغ و صنایع دستی سنتی تجربه‌ای فراموش‌نشدنی از قلب تونس را برای هر گردشگری فراهم می‌کند. مدینه تونس همچنان گنجینه‌ای زنده از تاریخ و هنر است. امیدواریم از مطالعه مدینه تونس لذت برده باشید و با دیدگاه ارزشمند خود، نارون اکوتور را در ارائه محتواهای گردشگری مفید یاری نمایید.

 

منابع:

WHC.Unesco.org
LonelyPlanet.com
BackpackAdventures.org
Kanaga-at.com
TunisiaTourism.info